تحلیلی بر معاملات و روند رشد آثار هنرمندان مستر ایرانی :
در خرداد ۱۴۰۴، جنگ ۱۲ روزه میان ایران، اسرائیل و آمریکا به‌عنوان بحرانی فراگیر، تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و فرهنگ ایران بر جای گذاشت. در حوزه اقتصادی، بازارهای مالی به‌شدت نوسان کردند و نگرانی‌ها از فراتر رفتن تورم سالانه از مرز ۵۰٪ در سال آینده شدت گرفت. رکود تولید و کسری بودجه فشار مضاعفی بر معیشت مردم وارد کرد و هم‌زمان بی‌اعتمادی به نظام بانکی و حملات سایبری، سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های امن مانند طلا و ارز نقدی سوق داد.
حتی با افت بهای جهانی طلا، قیمت داخلی آن به دلیل جهش نرخ ارز رشد کرد. بورس تهران نیز یکی از سخت‌ترین روزهای خود را تجربه کرد؛ پس از ۹ روز تعطیلی، موج خروج نقدینگی شاخص کل را به ۲.۶ میلیون واحد رساند و حمایت‌های دولت تنها تا حدی توانست از سقوط بیشتر جلوگیری کند.
در حوزه فرهنگ و هنر نیز اثرات جنگ محسوس بود. بازار رسمی هنر، شامل نمایشگاه‌ها و گالری‌ها، که در اردیبهشت ماه به اوج فعالیت خود رسیده بود، از ۲۳ خرداد تا ۶ تیر ماه موقتاً تعطیل شد و روند کاهش فعالیت تا تیرماه ۱۴۰۴ ادامه یافت. با این حال، از مردادماه و با حمایت‌های فرهنگی و برگزاری افتتاحیه‌های نمایشگاه‌ها، فعالیت‌ها به روال سابق بازگشت. با این وجود، رکود نسبی در خرید و فروش آثار هنری همچنان سایه انداخته و در شهریورماه ۱۴۰۴، به دلیل افزایش ریسک‌های سیاسی و احتمال جنگ مجدد، فضای احتیاطی در برگزاری نمایشگاه‌ها ادامه داشت.
در این میان، این سوال پیش می آید که آیا جنگ همانگونه که برفضای معاملات بازارهای مالی کشور و فضای داخلی هنرتاثیر داشته، آیا بر فروش آثار هنری ایرانیان در فضای بین المللی نیز اثرگذار بوده است یا خیر؟
در ادامه قرار است روند معاملات فروش برخی از هنرمندان مستر را در فضای داخلی و بین المللی مورد بررسی قرار دهیم، تا ببینیم روند تغییرات به چه شکلی بوده است .
-
سهراب سپهری:
در این نمودار، میانگین قیمت آثار به فروش رسیده‌ی سهراب سپهری در حراجی‌های بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است.
در سال ۱۴۰۳، اثری از سهراب سپهری با تکنیک رنگ و روغن و ابعاد ۹۹ × ۶۹ سانتی‌متر در حراجی ساتبیز به قیمت ۱۴۴,۰۰۰ دلار به فروش رسید. همین اثر در سال ۱۴۰۴ نیز در حراجی ساتبیز مجدداً با همان قیمت ۱۴۴,۰۰۰ دلار معامله شد. این در حالی است که معمولاً آثار هنری با گذر زمان و افزایش کمیابی و تقاضا، ارزش بیشتری پیدا می‌کنند و قیمت آنها رشد می‌کند.
ثبات قیمتی این اثر نشان میدهد که بازار هنر، مانند سایر بازارها، می‌تواند دچار رکود یا توقف موقت شود. با این حال، به دلیل پشتوانه‌ی فرهنگی و ارزش ذاتی این آثار و همچنین قیمت بالای فروش آنها در حراجی‌های داخلی، مانند حمایت حراج تهران، کاهش قیمت اتفاق نمی‌افتد. عواملی مانند افت بازار هنر جهانی، اشباع نسبی آثار یک هنرمند در بازار، شرایط اقتصادی نامطمئن و رفتار محتاطانه‌ی سرمایه‌گذاران بین‌المللی می‌توانند باعث ایجاد چنین وضعیتی شوند.
بنابراین، این نمونه نشان میدهد که هرچند آثار سهراب سپهری جایگاه تثبیت‌شده‌ای در بازار هنر دارند، قیمت و ارزش آنها همواره تابع شرایط کلی اقتصاد و عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی است.
نکته: پایین‌تر بودن قیمت در این نمودار نسبت به سال‌های گذشته لزوماً به معنای کاهش ارزش آثار هنرمند نیست و می‌تواند ناشی از عواملی مانند عرضه و فروش آثار کوچکتر یا متفاوت او در حراجی‌ها باشد.
وضعیت میانگین قیمت فروش آثار سهراب سپهری در حراجی های بین المللی به صورت زیر می باشد :
نمودار زیر نمودار میانگین قیمتی آثار فروخته شده سهراب سپهری در حراج تهران می باشد :
-
مسعود عربشاهی:
>>در سال ۱۴۰۳، اثری از مسعود عربشاهی با تکنیک رنگ روغن روی بوم و ابعاد ۱۲۱ × ۱۲۷ سانتی‌متر در حراجی کریستیز به قیمت ۷۵,۰۰۰ دلار به فروش رسید. در سال ۱۴۰۴، اثری با تکنیک و ابعاد تقریباً مشابه با قیمت ۶۳,۰۰۰ دلار معامله شد که کاهش حدود ۱۲,۰۰۰ دلار یا تقریباً ۱۶٪ را نشان میدهد.
با این حال، کاهش قیمت لزوماً به معنای افت کلی ارزش آثار هنرمند نیست و بیشتر می‌تواند نشان‌دهنده دوره‌ای موقت از کم‌رونقی بازار، رفتار محتاطانه سرمایه‌گذاران و تغییر سلیقه خریداران بین‌المللی باشد. در عین حال، روند کلی رشد قیمتی آثار مسعود عربشاهی در سال ۱۴۰۴ نسبت به سال‌های قبل همچنان مثبت بوده است.
نکته: کاهش میانگین قیمت در این نمودار لزوماً نشان‌دهنده افت ارزش آثار نیست و ممکن است ناشی از عواملی مانند عرضه آثار با ابعاد کوچکتر، تکنیک‌های متفاوت یا ترکیب متنوع آثار ارائه‌شده در حراجی‌ها باشد. برای تحلیل دقیق‌تر روند قیمتی، بررسی شرایط عرضه و نوع آثار معامله‌شده ضروری است.
وضعیت میانگین قیمت فروش آثار مسعود عربشاهی در حراجی های بین المللی به صورت زیر می باشد :
-
حسین زنده رودی:
در سال ۱۴۰۳، اثری از حسین زنده‌رودی با تکنیک اکریلیک روی بوم و ابعاد ۱۹۵ × ۱۳۰ سانتی‌متر در حراجی کریستیز به قیمت ۱۶۴,۰۰۰ دلار به فروش رسید. در سال ۱۴۰۴، اثری با همان تکنیک و ابعاد، با قیمت ۱۱۳,۰۰۰ دلار معامله شد که کاهش حدود ۵۱,۰۰۰ دلار یا تقریباً ۳۱٪ نسبت به سال قبل را نشان میدهد.
با توجه به ثابت ماندن ویژگی‌های اثر، این کاهش قیمت می‌تواند ناشی از شرایط بازار یا تغییر میزان تقاضا باشد و نباید آن را به کیفیت اثر نسبت داد. این روند نمونه‌ای از نوسانات کوتاه‌مدت بازار هنر به شمار می‌رود. با این حال، مجموع آثار به فروش رسیده همچنان نسبت به سال ۱۴۰۳ رشد داشته است.
وضعیت میانگین قیمت فروش آثار حسین زنده رودی در حراجی های بین المللی و داخلی به صورت زیر می باشد :
-
بهمن محصص :
اثری در سال 1403 با تکنیک پاستل روی کاغذ با ابعاد 33 * 48 و با قیمت 24000$ به فروش رسید با وجود آنکه در سال 1404 با همان تکنیک اما با ابعاد اثر بزرگتر 33 * 25 سانتی متر با قیمت $32650 به فروش رسید ، این اتفاق نشان می دهد اثار بهمن محصص نیز از این تغییرات بی تاثیر نبوده و قیمت را با کاهش تقریباً 32% برای اثر بزرگتر، با وجود ابعاد بیشتر در بر گرفته است.
طبق گزارش Art Basel و UBS، فروش جهانی آثار هنری در سال 2024 به 57.5 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل 12 درصد کاهش داشته است.
کاهش فروش آثار هنرمندان ایرانی می تواند بخشی به دلیل کاهش فروش جهانی اثار بین المللی و رکود نسبی در فضای کلی بازار هنر نسبت به سال گذشته باشد و بخشی دیگر می تواند تاثیر پذیرفته از تغییر ترجیهات سرمایه گذاران بین المللی به دلیل افزایش تنش در فضای خاورمیانه نشات گرفته باشد ، زیرا بحران‌های اقتصادی و سیاسی جهانی، از جمله جنگ‌ها و ناآرامی‌ها، موجب کاهش اعتماد خریداران و سرمایه‌گذاران به بازار هنر شده است.
این امر منجر به کاهش تقاضا و در نتیجه افت قیمت‌ها شده است ، اگر چه این کاهش موجب گردیده تا برخی از مجموعه داران با توجه به شرایط موجود تصمیم به نگهداری آثار داشته باشند و تنها برخی از آثار کوچکتر در حراجی ها عرضه گردند که این می تواند استراتژی کوتاه مدت و به دلیل نوسانات موقتی تحت تاثیر جو ایجاد شده و افت کلی بازار جهانی هنر می باشد .
با این وجود مهم است بدانیم که افت قیمت آثار به معنای کاهش ارزش اثر خریداری شده نمی باشد، بلکه نوسانی است که تاثیر آن در جنگ 12 روزه می تواند تا حدودی بیانگر این اتفاق بوده باشد
از سوی دیگر مقایسه روند فروش در حراجی های داخلی و بین المللی نشان میدهد حتی در سال‌هایی که در بازار بین‌المللی کاهش فروش وجود دارد، در بازار داخلی تهران رشد چشمگیری دیده میشود که این نشان دهنده ی بازار داخلی حمایت‌کننده و مقاوم‌تر نسبت به نوسانات بازار بین‌المللی می باشد و در سال‌هایی که بازار جهانی کم‌رونق است، رشد داخلی با حمایت حراج تهران ادامه دارد.
به‌طور کلی، جنگ ۱۲ روزه برای ایران یادآور این واقعیت بود که بحران‌های ژئوپلیتیک نه‌تنها ساختار اقتصادی و بازارهای مالی را دچار شوک می‌کنند، بلکه فرهنگ و هنر را نیز درگیر می‌سازند؛
یک تلاقی میان اقتصاد و خلاقیت که نشان میدهد تبعات جنگ، محدود به میدان نبرد نیست و تا اعماق جامعه و هنرگسترش یافته و انعکاس می‌یابد اما با این وجود نمی توان منکر حمایت فرهنگی در فضای داخلی بازار هنر ایران شد
همانگونه که دیدیم گالری ها بیش از پیش به فعالیت خود ادامه میدهند و این امر یکی از نقاط قوت بازاری است که موجب میشود کالای هنری و ارزش آثار هیچگاه در بلندمدت افت قیمتی را تجربه نکنند
از سوی دیگر حمایت بازار های داخلی آثار هنرمندان ایرانی مانند آثار به فروش رسیده در حراج تهران و ایجاد عرضه و تقاضا با قیمت هایی گاهی بیش از قیمت های به فروش رسیده در حراجی های بین المللی ، یکی دیگر از عوامل فرهنگی است که موجب چرخش و ادامه دار شدن جریان پول و جلوگیری از افت قیمت اثار در فضای داخلی و بین المللی بازار هنر ایرانی میگردد .
نوشته شده توسط: سایت تحلیلی تکنیکال آرت و آوام مگ