حراج تهران در آستانه بحران؟

 

 

بیست‌ودومین دوره حراج تهران در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ در هتل پارسیان آزادی برگزار شد. این دوره، برخلاف دوره‌های پیشین، برای نخستین بار به ارائه‌ی آثار هنرهای سنتی، کلاسیک و مدرن ایران پرداخت. با وجود آنکه این مجموعه بخشی از تاریخ هنر ایران را پیش روی مجموعه‌داران هنری قرار داد، اما عرضه‌ی آثاری همچون نگارگری، فلزکاری، قالی و آثار لاکی، پرسش‌هایی را درباره‌ی علت این تغییر رویکرد حراج تهران برانگیخت.

تحلیل روند فروش در سال 1403

در پایان سال ۱۴۰۳، رقم فروش نهایی این حراج دویست و بیست و چهار میلیارد و هفتصد و نوزده میلیون تومان ثبت شد. از این میزان:

  • ۴۵٪ سهم هنرهای سنتی
  • ۴۳٪ سهم هنر مدرن
  • ۱۲٪ سهم هنر کلاسیک بوده است.

بر اساس شاخص هنری سایت تکنیکال آرت، بررسی میانگین حجم و تعداد کل معاملات سالانه در حراج تهران نشان می‌دهد که میزان فروش کل در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته با کاهش ۱.۵ درصدی همراه بوده است. این کاهش تقاضا می‌تواند به دلیل افزایش تنش و ریسک‌های سیاسی باشد که تأثیر قابل توجهی بر بازار هنر گذاشته است.

 

در مقابل، میانگین فروش هنرمندان شاخص‌ساز رشد ۵.۴ درصدی را تجربه کرده است که نشان می‌دهد آثار هنرمندان مستر همچنان با افزایش تقاضا در بازار هنر داخلی مواجه هستند. با این حال، در سطح بین‌المللی، سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته با کاهش فروش و ارائه‌ی کمتر آثار این هنرمندان در حراجی‌های بین‌المللی همراه بوده است.

 

برای مشاهده‌ی سایر آمار و تحلیل‌های بازار هنر ایران، می‌توانید به سایت تکنیکال آرت بخش نمودار شاخص های مهم فروش هنرمندان کشور مراجعه نمایید.

حاشیه‌سازی و چالش‌های اصالت آثار

یکی از جنجالی‌ترین آثار این دوره، نگارگری با نام «پرتره دختر نشسته» منسوب به رضا عباسی بود که با قیمت ۲۲ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان به فروش رسید. این اثر با اعتراضات حقوقی و اصالتی بسیاری مواجه شد و همچنان روند شفاف‌سازی درباره‌ی آن ادامه دارد.

سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا حراج تهران همواره با اعتراضات و انتقادات بسیاری همراه است، در حالی که تنها مرجع رسمی و قانونی برای فروش و گسترش آثار هنری کشور محسوب می‌شود؟

نقاط ضعف و چالش‌های حراج تهران

۱. لزوم شفاف‌سازی و شناسنامه‌دار کردن آثار

  • ادامه‌ی ابهامات درباره‌ی اصالت آثاری مانند «پرتره دختر نشسته»، ضرورت حضور کارشناسان موثق را پررنگ‌تر می‌کند. عدم شفافیت در اصالت آثار می‌تواند منجر به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و مجموعه‌داران شود و تغییر ترجیحات بازار را در پی داشته باشد.

۲. ریسک خدشه‌دار شدن اعتبار حراج

  • اگر این حراج به دلیل چالش‌های مربوط به اصالت آثار متوقف شود، اعتبار آن در سطح داخلی و بین‌المللی آسیب خواهد دید. این امر می‌تواند موجب کاهش تمایل هنرمندان و مجموعه‌داران به حضور در این رویداد شود.

۳. افزایش نظارت‌های قانونی و حساسیت‌های دولتی

  • ممکن است نهادهای دولتی مانند وزارت میراث فرهنگی و قوه قضاییه، کنترل بیشتری بر حراج‌ها و فروش آثار هنری اعمال کنند. این امر روند برگزاری حراج‌های آینده را پیچیده‌تر کرده و رشد بازار هنر ایران را کند خواهد کرد.

۴. تأثیر منفی بر بازار هنر ایران

  • کاهش اعتماد به این حراج می‌تواند بر گالری‌ها و هنرمندانی که روی این بستر برای فروش و ارزش‌گذاری آثارشان حساب باز کرده‌اند، تأثیر منفی بگذارد و باعث کاهش نقدینگی و رکود در بازار هنر ایران شود.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود حراج تهران

حراج تهران می‌تواند برای جلوگیری از حواشی و بحران‌هایی مانند مسئله‌ی اصالت آثار، اقدامات زیر را انجام دهد:

۱. شفاف‌سازی روند کارشناسی و اصالت‌سنجی آثار

  • ایجاد یک کمیته‌ی مستقل کارشناسی متشکل از متخصصان داخلی و بین‌المللی.
  • ارائه‌ی گواهی اصالت معتبر شامل مستندات تاریخی، تحقیقات تطبیقی و آزمایش‌های فنی.
  • انتشار معیارهای پذیرش آثار و فرآیند تأیید اصالت در وب‌سایت حراج.

۲. افزایش شفافیت در معاملات و قیمت‌گذاری

  • انتشار اطلاعات کامل درباره‌ی پیشینه‌ی آثار، صاحبان قبلی و تاریخچه‌ی نمایشگاه‌ها.
  • جلوگیری از دست‌کاری قیمت‌ها و معاملات صوری.
  • ارائه‌ی داده‌های فروش‌های گذشته برای تحلیل بهتر روند قیمت‌ها.
  • (تکنیکال آرت به دلیل شفاف سازی آمار معاملات هنری ایران از جایگاه اقتصادی تشکیل شده است تا درکی درست و روشن از این معاملات ارائه دهد .)

۳. همکاری با نهادهای نظارتی و قانونی

  • دریافت مجوز رسمی از وزارت میراث فرهنگی برای فروش آثار تاریخی.
  • تعامل با قوه‌ی قضاییه برای جلوگیری از اتهامات پولشویی یا تخلفات مالی.

۴. مدیریت بحران و پاسخگویی حرفه‌ای

  • ایجاد یک تیم روابط عمومی قوی برای پاسخگویی سریع و دقیق به ابهامات و انتقادات.
  • برگزاری نشست‌های خبری و انتشار گزارش‌های شفاف پس از هر حراج.

۵. افزایش استانداردهای بین‌المللی و همکاری با کارشناسان خارجی

  • همکاری با مؤسسات معتبری مانند Sotheby’s و Christie’s برای تأیید اصالت آثار.
  • دعوت از کارشناسان خارجی برای بررسی آثار حساس و پرارزش.

نتیجه‌گیری

حراج تهران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری کشور، نقشی کلیدی در رشد بازار هنر دارد. با این حال، ادامه‌ی اعتراضات و ابهامات، می‌تواند مانعی برای توسعه‌ی این بازار باشد.

کاهش تقاضا، افزایش نااطمینانی و حتی احتمال توقف این حراج، بیش از آنکه یک راه‌حل باشد، می‌تواند مشکلات جدی‌تری برای بازار هنر ایران ایجاد کند.

بهترین راهکار، شفاف‌سازی درباره‌ی اصالت آثار، بهبود استانداردهای کارشناسی و نظارت دقیق‌تر بر روند برگزاری حراج است تا اعتماد هنرمندان، مجموعه‌داران و سرمایه‌گذاران به این رویداد حفظ شود.

برای مشاهده‌ی آمار و تحلیل‌های بیشتر، به سایت تکنیکال آرت مراجعه کنید.

 

آیا به راستی قیمت گذاری حراج تهران بالا و غیر منطقی است؟

حراج تهران ، یکی از جنجالی ترین اتفاقات در باب قیمت گذاری که تنها در ایام حراجی و پس از اعلام قیمت های میلیاردی موجی از اعتراضات مردمی را برمی انگیزد اما چرا؟

 

حراج تهران؛ جنجال قیمت‌گذاری یا بازتابی از واقعیت بازار؟

حراج تهران، یکی از جنجالی‌ترین رویدادهای هنری کشور، هر ساله با اعلام قیمت‌های میلیاردی، موجی از واکنش‌های مردمی را به‌همراه دارد. اما چرا؟ آیا این قیمت‌ها غیرمنطقی هستند یا در بستر واقعیات اقتصادی کشور قابل درک‌اند؟

این حراج که از سال ۱۳۹۱ آغاز به کار کرده است، با هدف معرفی آثار برجسته‌ی هنر مدرن و معاصر ایران، از هنرمندان پیشگام گرفته تا نسل جوان، به بازار داخلی و بین‌المللی، همواره پس از هر دوره‌ برگزاری، با انتقاداتی روبه‌رو می‌شود؛ به‌ویژه درباره قیمت آثار. پرسش اصلی بسیاری از مخاطبان این است: این اثر هنری چه ویژگی خاصی دارد که چنین قیمتی برای آن تعیین شده؟

برای پاسخ به این پرسش، باید به شکاف میان نگاه اقتصادی و فرهنگی در جامعه پرداخت. در کشوری مانند ایران که سطح رفاه عمومی پایین و درآمد متوسط خانوار در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۷ میلیون تومان در ماه بوده، ذهنیت عمومی بیشتر به تأمین نیازهای اساسی معطوف است. از این رو، هنر همچون کالایی لوکس تلقی می‌شود که در سبد نیازهای خانوار جایی ندارد. در چنین فضایی، قیمت اثر هنری تنها از منظر “عدد” دیده می‌شود، نه به عنوان کالایی با ارزش فرهنگی-اقتصادی.

در حالی که آثار هنری، همانند طلا، در دوره‌های پرریسک سیاسی می‌توانند نقش دارایی امن را ایفا کنند و ارزش آن‌ها حتی رشد بیشتری هم دارد، اما بازار هنر با چالشی به‌نام «نقدشوندگی» روبه‌روست. یعنی نگرانی درباره تبدیل اثر به پول نقد، یکی از موانع اصلی رشد تقاضاست. در سطحی کلان‌تر، بی‌توجهی دولت به فرهنگ، سهم ناچیز بودجه فرهنگی (حدود ۲ درصد)، تحریم‌ها و نبود ارتباط با بازار جهانی، همگی موجب شده‌اند بازار هنر ایران محدود و انحصاری باقی بماند.

 

در نمودار زیر شاهد فروش کل آکشن تهران از سال 1391 تا آذر ماه 1402 خواهید بود.

از آن جایی که تغییرات قیمت دلار بر بازار هنر اثرگذار بوده است در سال های متوالی با رشد قیمت دلار قیمت آثار هنری نیز در حال تغییر و افزایش بوده است .

  

نمودار فروش اکشن تهران از سال 1391 تا کنون :   

 

با این حال، آیا واقعاً قیمت‌گذاری‌ها در حراج تهران غیرمنطقی است؟

اگر نگاهی به رشد بازارهای مالی و دارایی از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۲ بیندازیم، خواهیم دید که روند افزایش قیمت‌ها پدیده‌ای همگانی بوده است. بازار هنر نیز از این قاعده مستثنی نیست. بازار بورس، مسکن، طلا و ارز در این سال‌ها رشد قابل توجهی داشته‌اند. در چنین شرایطی، رشد قیمت آثار هنری نیز نه‌تنها طبیعی، بلکه قابل پیش‌بینی است.

برای مثال، مجموع فروش حراج تهران از ۲۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال در سال ۱۳۹۱ به بیش از ۲ هزار میلیارد ریال در تیرماه ۱۴۰۲ رسید. البته در آذر ۱۴۰۲ به دلیل فروش آنلاین، این رقم کاهش یافت، که نوسان قیمتی در همه بازارها امری طبیعی است و از قانون بازده نزولی تبعیت می‌کند.

در اولین دوره حراج تهران، قیمت آثار از حدود ۳ تا ۱۹۰ میلیون تومان متغیر بود. در سال بعد (۱۳۹۲) این ارقام به ۱۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان رسید و در سال‌های بعدی نیز روند افزایشی ادامه یافت. در سال ۱۴۰۲، گران‌ترین اثر با قیمت ۴ میلیارد و ۱۸۰ میلیون تومان فروخته شد.

جالب است بدانید تمامی آثار هنری در حراج تهران میلیاردی نیستند. برای مثال، در سال ۱۴۰۲، کمترین قیمت فروش ۵۵ میلیون تومان بوده است که معمولاً به آثار هنرمندان جوان و در حال رشد اختصاص دارد. اما با توجه به روند افزایشی قیمت دلار، رشد قیمت‌های پیشین و ریسک‌های سیاسی، پیش‌بینی می‌شود کف قیمتی آثار در دوره‌های آینده از ۱۵۰ میلیون تومان فراتر رود.

نکته قابل توجه دیگر، ظهور شیوه‌هایی چون فروش توکنیزه‌شده آثار هنری است که می‌تواند زمینه‌ای برای مشارکت عمومی‌تر در بازار هنر فراهم آورد. این اقدام می‌تواند در آینده موجی از تقاضا را در سطوح متوسط جامعه نیز ایجاد کند.

از منظر تطبیق با بازارهای جهانی، هنوز آثار ایرانی فاصله زیادی با قیمت‌های جهانی دارند و این به معنی وجود ظرفیت رشد است. مقایسه قیمت آثار هنری با قیمت مسکن، دلار، سکه و شاخص‌های بورس تهران نیز نشان می‌دهد که قیمت‌های فعلی حراج تهران آن‌قدرها هم عجیب نیستند.

در پایان باید گفت، اگرچه کنترل قیمت در بازارهایی مانند مسکن یا ارز در برخی دوره‌ها امکان‌پذیر بوده، اما این اقدامات موقتی‌اند. سرمایه‌گذاران آگاه، با ورود به بازار هنر، به‌نوعی راه گریزی از رکود یافته‌اند. این بازار بیشتر مورد توجه قشر مرفه و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است؛ همان‌هایی که در بازار مسکن و دارایی‌های میلیاردی نیز فعال‌اند.

بازار هنر، با همه ویژگی‌های خاص خود، می‌تواند به‌عنوان موتور محرکه‌ای برای اقتصاد فرهنگ عمل کند. از پارچه‌ی بومی گرفته تا رنگ، بوم، قاب‌ساز، گالری‌دار و هنرمند، همه در زنجیره‌ای قرار دارند که برای تداوم آن، گردش مالی حیاتی است. در شرایطی که بودجه فرهنگی کشور محدود است، تنها راه زنده‌نگه‌داشتن این چرخه، ایجاد تقاضای واقعی برای هنر و حمایت از فروش آثار هنری است.

 

تحلیلگر بازار های مالی و فعال در بازار هنر : مرسده گونه