بیست‌ودومین دوره حراج تهران در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ در هتل پارسیان آزادی برگزار شد. این دوره، برخلاف دوره‌های پیشین، برای نخستین بار به ارائه‌ی آثار هنرهای سنتی، کلاسیک و مدرن ایران پرداخت. با وجود آنکه این مجموعه بخشی از تاریخ هنر ایران را پیش روی مجموعه‌داران هنری قرار داد، اما عرضه‌ی آثاری همچون نگارگری، فلزکاری، قالی و آثار لاکی، پرسش‌هایی را درباره‌ی علت این تغییر رویکرد حراج تهران برانگیخت.
تحلیل روند فروش در سال 1403
در پایان سال ۱۴۰۳، رقم فروش نهایی این حراج دویست و بیست و چهار میلیارد و هفتصد و نوزده میلیون تومان ثبت شد. از این میزان:
- ۴۵٪ سهم هنرهای سنتی
- ۴۳٪ سهم هنر مدرن
- ۱۲٪ سهم هنر کلاسیک بوده است.
بر اساس شاخص هنری سایت تکنیکال آرت، بررسی میانگین حجم و تعداد کل معاملات سالانه در حراج تهران نشان می‌دهد که میزان فروش کل در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته با کاهش ۱.۵ درصدی همراه بوده است. این کاهش تقاضا می‌تواند به دلیل افزایش تنش و ریسک‌های سیاسی باشد که تأثیر قابل توجهی بر بازار هنر گذاشته است.
در مقابل، میانگین فروش هنرمندان شاخص‌ساز رشد ۵.۴ درصدی را تجربه کرده است که نشان می‌دهد آثار هنرمندان مستر همچنان با افزایش تقاضا در بازار هنر داخلی مواجه هستند. با این حال، در سطح بین‌المللی، سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته با کاهش فروش و ارائه‌ی کمتر آثار این هنرمندان در حراجی‌های بین‌المللی همراه بوده است.
برای مشاهده‌ی سایر آمار و تحلیل‌های بازار هنر ایران، می‌توانید به سایت تکنیکال آرت بخش نمودار شاخص های مهم فروش هنرمندان کشور مراجعه نمایید.
حاشیه‌سازی و چالش‌های اصالت آثار
یکی از جنجالی‌ترین آثار این دوره، نگارگری با نام «پرتره دختر نشسته» منسوب به رضا عباسی بود که با قیمت ۲۲ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان به فروش رسید. این اثر با اعتراضات حقوقی و اصالتی بسیاری مواجه شد و همچنان روند شفاف‌سازی درباره‌ی آن ادامه دارد.
سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا حراج تهران همواره با اعتراضات و انتقادات بسیاری همراه است، در حالی که تنها مرجع رسمی و قانونی برای فروش و گسترش آثار هنری کشور محسوب می‌شود؟
نقاط ضعف و چالش‌های حراج تهران
۱. لزوم شفاف‌سازی و شناسنامه‌دار کردن آثار
- ادامه‌ی ابهامات درباره‌ی اصالت آثاری مانند «پرتره دختر نشسته»، ضرورت حضور کارشناسان موثق را پررنگ‌تر می‌کند. عدم شفافیت در اصالت آثار می‌تواند منجر به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و مجموعه‌داران شود و تغییر ترجیحات بازار را در پی داشته باشد.
۲. ریسک خدشه‌دار شدن اعتبار حراج
- اگر این حراج به دلیل چالش‌های مربوط به اصالت آثار متوقف شود، اعتبار آن در سطح داخلی و بین‌المللی آسیب خواهد دید. این امر می‌تواند موجب کاهش تمایل هنرمندان و مجموعه‌داران به حضور در این رویداد شود.
۳. افزایش نظارت‌های قانونی و حساسیت‌های دولتی
- ممکن است نهادهای دولتی مانند وزارت میراث فرهنگی و قوه قضاییه، کنترل بیشتری بر حراج‌ها و فروش آثار هنری اعمال کنند. این امر روند برگزاری حراج‌های آینده را پیچیده‌تر کرده و رشد بازار هنر ایران را کند خواهد کرد.
۴. تأثیر منفی بر بازار هنر ایران
- کاهش اعتماد به این حراج می‌تواند بر گالری‌ها و هنرمندانی که روی این بستر برای فروش و ارزش‌گذاری آثارشان حساب باز کرده‌اند، تأثیر منفی بگذارد و باعث کاهش نقدینگی و رکود در بازار هنر ایران شود.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود حراج تهران
حراج تهران می‌تواند برای جلوگیری از حواشی و بحران‌هایی مانند مسئله‌ی اصالت آثار، اقدامات زیر را انجام دهد:
۱. شفاف‌سازی روند کارشناسی و اصالت‌سنجی آثار
- ایجاد یک کمیته‌ی مستقل کارشناسی متشکل از متخصصان داخلی و بین‌المللی.
- ارائه‌ی گواهی اصالت معتبر شامل مستندات تاریخی، تحقیقات تطبیقی و آزمایش‌های فنی.
- انتشار معیارهای پذیرش آثار و فرآیند تأیید اصالت در وب‌سایت حراج.
۲. افزایش شفافیت در معاملات و قیمت‌گذاری
- انتشار اطلاعات کامل درباره‌ی پیشینه‌ی آثار، صاحبان قبلی و تاریخچه‌ی نمایشگاه‌ها.
- جلوگیری از دست‌کاری قیمت‌ها و معاملات صوری.
- ارائه‌ی داده‌های فروش‌های گذشته برای تحلیل بهتر روند قیمت‌ها.
- (تکنیکال آرت به دلیل شفاف سازی آمار معاملات هنری ایران از جایگاه اقتصادی تشکیل شده است تا درکی درست و روشن از این معاملات ارائه دهد .)
۳. همکاری با نهادهای نظارتی و قانونی
- دریافت مجوز رسمی از وزارت میراث فرهنگی برای فروش آثار تاریخی.
- تعامل با قوه‌ی قضاییه برای جلوگیری از اتهامات پولشویی یا تخلفات مالی.
۴. مدیریت بحران و پاسخگویی حرفه‌ای
- ایجاد یک تیم روابط عمومی قوی برای پاسخگویی سریع و دقیق به ابهامات و انتقادات.
- برگزاری نشست‌های خبری و انتشار گزارش‌های شفاف پس از هر حراج.
۵. افزایش استانداردهای بین‌المللی و همکاری با کارشناسان خارجی
- همکاری با مؤسسات معتبری مانند Sotheby’s و Christie’s برای تأیید اصالت آثار.
- دعوت از کارشناسان خارجی برای بررسی آثار حساس و پرارزش.
نتیجه‌گیری
حراج تهران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری کشور، نقشی کلیدی در رشد بازار هنر دارد. با این حال، ادامه‌ی اعتراضات و ابهامات، می‌تواند مانعی برای توسعه‌ی این بازار باشد.
کاهش تقاضا، افزایش نااطمینانی و حتی احتمال توقف این حراج، بیش از آنکه یک راه‌حل باشد، می‌تواند مشکلات جدی‌تری برای بازار هنر ایران ایجاد کند.
بهترین راهکار، شفاف‌سازی درباره‌ی اصالت آثار، بهبود استانداردهای کارشناسی و نظارت دقیق‌تر بر روند برگزاری حراج است تا اعتماد هنرمندان، مجموعه‌داران و سرمایه‌گذاران به این رویداد حفظ شود.
برای مشاهده‌ی آمار و تحلیل‌های بیشتر، به سایت تکنیکال آرت مراجعه کنید.